صنعت آبزی‌پروری امروزه به یکی از مؤثرترین مسیرها برای تأمین پایدار پروتئین، اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی تبدیل شده است. رشد جمعیت جهانی، کاهش منابع آبزی در طبیعت و افزایش تقاضا برای غذاهای دریایی، باعث شده این صنعت جایگزینی هوشمندانه و راهبردی برای صید سنتی باشد.

بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، در سال ۲۰۲۲ برای نخستین‌بار تولید جهانی آبزی‌پروری از صید طبیعی پیشی گرفت. این تحول بزرگ نشان می‌دهد که آینده تأمین غذای دریایی نه در تورهای ماهیگیری، بلکه در مزارع علمی و مهندسی‌شده آبزی‌پروری رقم خواهد خورد.

اهمیت صنعت آبزی‌پروری در دنیای امروز

اهمیت این صنعت از چند جهت قابل توجه است:

نخست آنکه آبزی‌پروری فشار بر منابع طبیعی را کاهش می‌دهد و در شرایطی که ذخایر ماهی دریاها رو به کاهش است، تکیه بر تولید کنترل‌شده می‌تواند پایداری غذایی را تضمین کند. دوم، این صنعت ظرفیت بالایی برای اشتغال‌زایی در مناطق روستایی و ساحلی دارد و به معیشت هزاران خانواده وابسته به آب کمک می‌کند. همچنین، توسعه این صنعت می‌تواند به بازسازی زیستگاه‌های طبیعی، حفظ گونه‌های در معرض تهدید و حتی احیای تنوع زیستی منجر شود.

آبزی‌پروری با بهبود کیفیت و تنوع محصولات، بستر مناسبی برای ورود به بازارهای جهانی و افزایش صادرات ایجاد می‌کند. کشورهایی که توانسته‌اند فناوری‌های نوین را در مزارع خود به‌کار گیرند، سهم بیشتری از بازار بین‌المللی را به خود اختصاص داده‌اند.

مزایای کلیدی توسعه آبزی‌پروری

از مهم‌ترین مزایای توسعه این صنعت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تأمین پایدار پروتئین: آبزی‌پروری می‌تواند سهم بالایی از پروتئین مورد نیاز جامعه را با کیفیت بالا و هزینه مناسب تأمین کند.

ایجاد اشتغال گسترده: این صنعت به طور مستقیم و غیرمستقیم فرصت‌های شغلی متعددی ایجاد می‌کند، به‌ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته.

تقویت اقتصاد محلی: رونق مزارع پرورشی به افزایش درآمد خانوارها و پویایی اقتصادی روستاها و شهرهای کوچک کمک می‌کند.

احیای زیستگاه‌های طبیعی: با مدیریت هوشمند، این صنعت می‌تواند در کنار تولید، به بازسازی منابع آبی و محافظت از تنوع زیستی نیز بپردازد.

افزایش صادرات و ارزآوری: محصولات آبزی با قابلیت رقابت جهانی، جایگاه مناسبی در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی دارند.

چالش‌هایی که باید برای آن‌ها چاره‌اندیشی کرد

با وجود ظرفیت‌های بزرگ، این صنعت با چالش‌هایی مواجه است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به تأثیر تغییرات اقلیمی، افزایش دمای آب، کمبود منابع آب، و حساسیت محیط زیست نسبت به آلاینده‌ها اشاره کرد. همچنین، موفقیت در این عرصه مستلزم دسترسی به دانش فنی، نهاده‌های استاندارد، تجهیزات تخصصی، و بازارهای فروش گسترده است.

مدیریت بهداشتی مزارع، کنترل بیماری‌ها و تضمین کیفیت آب نیز از چالش‌های کلیدی هستند که مستقیماً بر بهره‌وری و سلامت محصول نهایی تأثیر می‌گذارند.

راهکارهای راهبردی برای توسعه آبزی‌پروری

برای عبور از این چالش‌ها و بهره‌برداری کامل از ظرفیت صنعت آبزی‌پروری، راهکارهای متعددی قابل اجراست:

برندسازی و بازاریابی هدفمند: تولیدکنندگان باید با استفاده از برندهای قابل اعتماد، جایگاه خود را در بازار تثبیت کنند.

آموزش تخصصی و انتقال دانش: ارتقای مهارت نیروی انسانی با آموزش‌های روزآمد، شرط ضروری موفقیت پایدار است.

تقویت زیرساخت‌ها: ساخت و تجهیز مزارع به سامانه‌های تصفیه، کنترل دما و حمل‌ونقل مناسب، کیفیت تولید را افزایش می‌دهد.

تسهیل سرمایه‌گذاری: دسترسی آسان به منابع مالی برای راه‌اندازی و نوسازی مزارع، نقش کلیدی در جذب سرمایه‌گذاران دارد.

استفاده از فناوری‌های هوشمند: بهره‌گیری از سیستم‌های مدیریت خودکار، تغذیه هوشمند، و پایش زیستی، تحولی در کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری ایجاد می‌کند.

سیاست‌های ملی و برنامه‌های آینده‌نگر

در کشورهایی مانند ایران که از منابع آبی متنوع، اقلیم مناسب و نیروی انسانی جوان برخوردارند، سیاست‌گذاران از سال‌های اخیر به‌دنبال کاهش فشار بر صید و تقویت آبزی‌پروری بوده‌اند. اجرای طرح‌های توسعه زنجیره ارزش، حمایت از مزارع نوپا، و همکاری با مراکز علمی و فناورانه بخشی از این راهبردهاست.

شرکت‌هایی مانند نگار نصر؛ بازوی تخصصی توسعه این صنعت

در این میان، شرکت‌هایی چون نگار نصر نقش تعیین‌کننده‌ای در گسترش و به‌روزرسانی این صنعت ایفا کرده‌اند. این شرکت با تمرکز بر آموزش، انتقال فناوری، و پشتیبانی از تولیدکنندگان محلی، مسیر را برای بهره‌وری بالا و دسترسی به بازارهای بین‌المللی هموار کرده است.

نگار نصر با اجرای پروژه‌های بهسازی مزارع، مشارکت در طرح‌های آزمایشی (پایلوت) و همکاری با نهادهای علمی، به الگوسازی موفق در حوزه آبزی‌پروری پرداخته است. این شرکت همچنین با ایجاد ارتباط پایدار با بازارهای صادراتی و ارائه آموزش‌های تخصصی، اطمینان خاطر تولیدکنندگان و پویایی اقتصادی مناطق هدف را تضمین کرده است.

نتیجه‌گیری

توسعه صنعت آبزی‌پروری، مسیری آینده‌نگر، علمی و اقتصادی برای کشورهای دارای ظرفیت‌های آبی مانند ایران است. با مدیریت صحیح، سرمایه‌گذاری هدفمند و مشارکت شرکت‌های تخصصی همچون نگار نصر، می‌توان گامی مؤثر در راستای تأمین امنیت غذایی، اشتغال‌زایی گسترده و تقویت بنیه اقتصادی برداشت.

این صنعت، نه یک انتخاب جانبی، بلکه ضرورت استراتژیک در مسیر آینده‌سازی اقتصادی و زیست‌محیطی کشور به‌شمار می‌رود.

نویسنده: کمال حسینی